KYAMAR BAKIN AREWA A KUDU MASO GABASHIN NIGERIA

WANNAN LABARI NA MAGAJIN HAUSA NA ENUGU

 A duk lokacin da aka zargi Ibo da kyamar baki, za su kare kansu da labarin wani Bahaushe a shekarun 1950 na zama Magajin Garin Enugu.  Ba su da amsar kashe-kashe da barnar da ake yi wa baƙi a ƙasarsu don haka suke kare kansu da wani abin da ya daɗe kafin samun yancin kai.  Kamar wani mutum ne da ya yi kutse a asusun ajiyar ka na banki, kuma da aka kama shi, ya kare kansa cewa ya taba ba ka alewa tun kana karami, don haka ba za ku iya kiransa barawo ba saboda ya sace maku miliyoyin kudade.  

 Ko a haka, labarin magajin garin Hausawan Enugu ya sha bamban da yadda ’yan kabilar Ibo suke fada mana a yau.  Da farko dai ba Ibo ne ya zabe shi ba.  Na biyu, Hausawa da Yarbawa ne suka kafa Enugu.  Na uku, an kore mutumin daga jam’iyyar Ibo NCNC.  Ga labarin.

 Sunan Sarkin Hausawan Enugu Alhaji Umaru Altine.  Shi dillalin shanu ne.  An zabi Alhaji Umaru Altine sau biyu a matsayin Magajin Garin Enugu a shekarar 1956 da 1958, kuma a duka biyun ya doke ‘yan takarar Ibo.  Ta yaya hakan ya faru?  Da farko dai ku fahimci cewa sojojin Hausawa da Yarbawa ne suka kafa garin Enugu na Constabulary na Hausa wadanda Turawan Ingila suka yi amfani da su wajen fatattakar 'yan ta'addar Arochukwu.  Bayan fatattakar ‘yan ta’addan Arochukwu da ke neman rabin kadarorin duk wani dan kabilar Ibo da suka yi garkuwa da su, da yawa daga cikin sojojin Hausawa da na Yarbawa sun kasance a Gabashin Najeriya inda suka zauna a wurare daban-daban.  Kasancewarsu na kawo zaman lafiya kuma hakan ya jawo hankalin mutane da yawa, daga garuruwa suka taso.  Enugu na daya daga cikin wadannan garuruwa, asalin matsuguni na sojojin Hausawa da Yarbawa na rundunar sojojin kasar Hausa (Hausa Constabulary is the first name of Nigerian Army. Tana da wasu sunaye kamar West African Frontier Force) Sanin kowa ne cewa;  ’yan asalin Ibo ba su da gari guda kafin zuwan Turawan Ingila.  Don haka Enugu birni ne na mazauna da mazauna suka kafa.  Har zuwa 1950’s an samu ’yan kabilar Ibo a Enugu fiye da na Ibo.

Alhaji Umaru Altine ya koma jam’iyyar Ibo ta NCNC karkashin jagorancin Dokta Nnamdi Azikwe, wanda rabin Ibo ne rabin dan Edo. Ya ci zaben 1956 a karkashin NCNC. Duk da haka, a lokacin da zaɓe na 1958 ya gabato, Azikiwe da ƴan uwansa Ibo sun yanke shawarar fitar da waɗanda ba 'yan Ibo ba don Ibonize komai. Alhaji Umaru Altine na daya daga cikin wadanda wannan aika-aika ta farko ta kabilanci ya shafa a Najeriya. Sai dai kash ’yan Ibo ba su gane cewa Enugu ya fi mutanen Ibo ba. Yayin da aka tura Alhaji Umaru Altine filin ajiye motoci daga NCNC bisa kabilarsa, wadanda ba ‘yan kabilar Ibo ba ne suka kafa kungiya mai suna “Strangers Element Association” (SEA) suka kafa jam’iyyar siyasa mai suna “Association of One” (AFON). Shugaban AFON kuma Bahaushe ne mai suna Alhaji Baba Sule. A karkashin AFON Alahji Umaru Altine ya doke dan takarar Ibo da ya maye gurbinsa a karkashin NCNC. An samu wannan nasarar ne domin duk mazauna garin da suka kafa Enugu sun hada kai suka zabi Alhaji Altine dan takarar AFON a matsayin magajin garin Enugu karo na biyu.

 Alhaji Umuaru Altine ya ci zabensa na farko a matsayin Hakimin Enugu a karkashin jam’iyyar Ibo ta NCNC ba don Ibo ya ba shi ba sai don masu rinjaye ne suka zabe shi. Nasarar da ya samu a zabe na biyu a karkashin AFON bayan da Ibo suka kore shi daga jam’iyyarsu ta NCNC alama ce da ke nuni da matsayin mafi rinjayen mazauna yankin da suka ji barazanar Ibo na kyamar baki. Ya kamata a ce wasu ‘yan kabilar Ibo ma sun goyi bayan Alhaji Altine saboda larura. Mr O.A. Nwandu, Manajan Darakta na Gabashin Gabas, wanda shine babban kamfani na gine-gine a Gabashin Najeriya a lokacin, ya bayar da tallafin kudi ga AFON da Alhaji Umaru Altine dan takararta. Dr Michael Okpara, wanda a zahiri ba ya son Azikiwe, ya kuma goyi bayan Alhaji Umaru Altine a matsayin dan takarar AFON a kan dan takarar Ibo NCNC.

 Ibo ba su zabi Alhaji Umaru Altine ba, suka ba shi shugabanci a kan farantin zinare. Ya yi nasara ne ta hanyar hada kan dukkan mazauna garin da suka kafa Enugu kuma suka fi yawa. An san ’yan kabilar Ibo da nuna kyamar baki da rashin hakuri da baki da matsugunai a cikin karamar yankinsu da ake kira Gabashin Najeriya. Wannan ba wani zato ba ne da aka samo asali daga rashin son Ibo kamar yadda Ibos ba za su ce ba don karyata ikirarin. Kasancewar a daukacin yankin Gabas (daya daga cikin shiyyoyin siyasa guda shida a Najeriya mai taken Kudu maso Gabas) akwai masallatai kasa da 20 duk da kasancewar sama da shekaru 100 da musulmi mazauna yankin suke yi wanda hakan ya tabbatar da gaskiyar tuhumar da ake yi wa. rashin hakuri da kabilar Ibo wadanda a nasu bangaren suka zauna tare da gina daruruwan coci-coci a Arewacin Najeriya wanda galibinsu Musulmi ne.

 A cikin wadannan kwanaki, ana ganin kyamar Ibo a fili a fili ta yadda kasar ta Ibo ta kasance ita ce mafi karancin kaso na baki ga ‘yan kasa a cikin daukacin kasar Najeriya. Wasu kasashen Hausa da Yarbawa na da kashi 25 cikin 100 na baki yayin da kashi 5 cikin 100 na baki a ko ina a kasar Ibo ba a ji ba. 'Yan kabilar Ibo suna amfani da manyan kayan aiki guda hudu wajen sanya baki mazauna kasar Ibo ba su da sha'awa: 1- Kamfen din kiyayya da dukiyoyin jama'a da nuna fifikon kabilanci a fili wanda ke taimakawa wajen haifar da rashin yarda a tsakanin mazauna da 'yan kasar, 2- cin zarafin rayuka da dukiyoyin jama'a kai tsaye. na baki a bisa dalilai daban-daban ( dan takarar shugaban kasa na Ibo a yanzu, Peter Obi, da kansa ya rushe da masallatai ya maye gurbinsa da gidan giya). , da 4- rashin hada baki da al'adu da ba a yi ba, inda mafi karancin auren kabilanci a Najeriya ke a Estern Nigeria a kasar Igbo.

 Don haka ba shi yiwuwa Ibo, saboda tsantsar soyayya, hakuri da karamcin da suke da shi, su tattaru suka zabe wani Bahaushe, ko wani dan kabilar Ibo, ya wakilce su a kasarsu ta haihuwa. Alhaji Altine ya yi aiki ne kawai don daidaitawa ’yan kabilar dajin da suka halaka kansu da suka kasa jurewa junansu. Amma ba a jima ba Alhaji Altine da Hausawansa, suka koya wa Ibo dabi’un hadin kai, sai ‘yan kabilar Ibo suka mayar da ta’asarsu waje, suka kori dukkan mazauna, suka mayar da kasarsu ta haihuwa gaba ga sauran mazauna Nijeriya. Ba za su sake ba, a zahiri, ba za su kai wani abu na siyasa, tattalin arziki da zamantakewa a ƙasar Ibo ba. Alhaji Altines, Alhaji Baba Sule, ba zai sake faruwa ba. Ƙaunar baƙi ta yi kaurin suna a ƙasar Ibo. Duk wanda ya kalubalance shi dole ya kasance a shirye ya gana da ubangijinsa.

Idan kuna son cikakkun bayanai, karanta tsoffin kwafin Jaridu da littattafai na 1950 kamar Najeriya: Zamantakewa da Siyasar Kwaminisanci na Audrey Smock; Karkatar da Najeriya daga Yusufu Bala Usman, da sauran litattafai na tarihin sojan Najeriya da litattafan tarihin siyasa. Dole ne ku guje wa rubuce-rubucen kafofin watsa labarun da charlatans kuma ku guje wa sabbin littattafan da masu bita na ranar ƙarshe suka rubuta kan ɗaukaka kabilanci. Ku sami gaskiyar ku fallasa karya.

 - Tukur DanmuazuArewa communities in southern Nigeria